Tarihi Sırakonaklar Evleri
Sırakonaklar mahallesi günümüzdeki adını iki üç katlı taş ev yapısındaki konaklardan almıştır. İlçeye 50 km uzaklıktaki yerde yerleşim dağınık bir yayılış göstermektedir. Yedi mahalleden oluştuğu için “Sırakonaklar” adını alan köydeki bazı evlerin yaşı 100’den fazladır ve köy iki büyük derenin arasındadır. Kuzeybatıdan gelen Davalı Dere ile kuzeyden gelen Soğanlı Dere köyde birleşerek Sırakonaklar Deresini oluşturur. Bu dere de yaklaşık 30 kilometre sonra Çoruh Nehri’ne karışırr. Sırakonaklar Dere’nin aktığı vadinin yamaçları sonbaharda büyüleyici bir şekilde pastel renklere bezenir. Davalı Dere’nin üzerinde bulunan Davalı Yayla ise mahallenin hemen üzerinde geniş bir düzlüktedir. Buradan birkaç saatlik yürüyüşle Kaçkar Dağları’nın en büyük buzul gölü olan Deniz Gölü’ne ulaşılabilir. Soğanlı Dere üzerinden birkaç saatlik yürüyüşle önce Danma Gölü’ne, oradan da Soğanlı Yayla’ya gidilebilir.
Sırakonaklar yerleşmesi, güneyde Çoruh havzasından başlayıp kuzeyde Kaçkarlar’ın yamaçlarına kadar uzanan vadi içerisinde farklı mahallelerden oluşmaktadır. Mahallelerde evler (genelde iki ya da üç katlı, bazen de 4 katlı taş yapılar), samanlık ve ahırlardan oluşmaktadır. Her bir mahalle kendi içinde kümelenmiş bir yerleşme özelliği göstermektedir. Evler genellikle kuzey-güney yönünde vadiye hakim olarak konumlandırılmıştır. Evlerin topoğrafya üzerindeki yerleşiminde eğim dikkate alınmış, rasyonel bir değerlendirmeye varılmıştır. Asıl cephe, vadiye yukarıdan hakim konumdadır. Kuzeye ya da soğuk rüzgarlara dönük cephelere ancak servis pencereleri açılırken, güney yönündeki cepheler çok pencereli olarak tasarlanmıştır. Ayrıca, balkonlar da bu yönde düzenlenmiştir.
Konakların temel yapı malzemesi taştır. Dış duvarlarda en az 60 cm kalınlıkta masif taş duvarlar görülür. Kimi evlerde çamur harçlı moloz ya da kaba yontu taş duvarlar göze çarparken, daha varlıklı ailelerin sahip olduğu evlerde kireç harçlı, ince yonu taş duvarlar gözlenir. Duvar konstrüksiyonlarında tüm evlerin ortak özelliği köşe taşlarıdır. Evlere göre 60-90 cm boylarında kesme granitlerin yatay olarak yerleştirildiği duvar köşe birleşimleri Sırakonaklar’a özgü bir karakteristik oluşturmuştur. Dış duvarların tümünde gözlenen ahşap hatıllar da bu görünüşü desteklemektedir. Kapı-pencere gibi boşlukların üzeri kimi evlerde ahşap lentolarla geçilirken, kimilerinde de yine tek parça granit bloklar kullanılmıştır. Çavuşlar (Kivur) mahallesindeki terk edilmiş eski okul binasında uygulanmış tek parça kemer lentolar, az rastlanır ilginç örneklerdendir.
İç mekanlarda tavan, taban ve ara bölmelerin bazılarında ahşap kullanılmıştır. Kapı ve pencere gibi yapı elemanlarıyla çatı konstrüksiyonu tamamen ahşaptır. Cephenin önemli özelliği olan balkonlar da ahşap malzemeyle payandalı açık çıkma şeklinde inşa edilmiştir.
